Vraag

Het onderwerp van deze vraag betreft de toenemende onrusten wereldwijd en de recente sensibiliseringscampagnes van het Crisiscentrum over wat te doen bij droogte, hitte en overstromingen, stel ik mij als burger een bijkomende vraag:

Wat kan men doen in geval van een oorlogsconflict of militaire dreiging in Hechtel-Eksel?

We zijn woonachtig in Hechtel-Eksel, nabij de vliegbasis van Kleine-Brogel, een strategisch belangrijke locatie. In tijden van verhoogde internationale spanningen vraagt men zich af of er in mijn omgeving voldoende voorzorgsmaatregelen zijn getroffen voor de bevolking. Concreet willen we het volgende graag weten:

  1. Zijn er in Eksel of de nabije omgeving schuilkelders beschikbaar voor burgers?
  2. Waar bevinden deze schuilplaatsen zich en hoe kunnen we daar toegang toe krijgen in geval van een noodsituatie?
  3. Zijn er specifieke richtlijnen of voorbereidingen die wij als buurtbewoners moeten treffen?

Ik begrijp dat het Crisiscentrum al veel inspanningen levert om burgers voor te lichten over verschillende crisissituaties. Toch lijkt informatie over hoe te handelen bij oorlogsgevaar minder vaak aan bod te komen. Daarom zou ik het zeer op prijs stellen als u hier meer duidelijkheid over kunt verschaffen.

Antwoord

Het is waarschijnlijk dat er in de buurt of op het Belgische grondgebied dergelijke atoomschuilplaatsen bestaan. Het is ook mogelijk dat ze niet worden onderhouden en niet functioneel zijn.

De bevolking kan zich enkel richten op alternatieve middelen. In geval van een militaire aanval zal de bevolking worden verzocht zo snel mogelijk te schuilen, d.w.z. in het dichtstbijzijnde en meest beschermende gebouw of structuur, bij voorkeur ondergronds: een schuilkelder, een gewone kelder, een ondergrondse garage of zelfs een metrotunnel, zo niet in het midden van de benedenverdieping van het gebouw, ver van deuren en ramen (die van tevoren gesloten werden).

Het NCCN publiceerde eind oktober 2024 de Belgische Nationale Risicoanalyse (Nationale risicoanalyse: geopolitieke situatie heeft impact op risico’s in ons land - Crisiscentrum) waarin risico’s werden beoordeeld op basis van waarschijnlijkheid en impact. Uit deze analyse zou blijken dat de geopolitieke situatie wel degelijk een impact heeft op de risico’s in ons land. We zien bijvoorbeeld een verhoogd risico voor informatieoperaties zoals desinformatie, maar ook cyberaanvallen, etc.

Als land bereidt het crisiscentrum zich voor op allerhande risico’s. Dit gaat ruimer dan de geopolitieke situatie en de risico’s die hiermee gepaard gaan. Dit gaat bijvoorbeeld ook over natuurlijke risico’s zoals overstromingen, stormweer of over de uitval van essentiële diensten zoals elektriciteit. Men werkt aan het weerbaarder maken van ons land in het algemeen. Daar speelt ook de burger een grote rol in. Een brochure zoals in Zweden zou op dit moment in België niet werken. Waarom niet? Omdat er in Zweden nu eenmaal een heel andere risicocultuur is dan in België. In Zweden is de bevolking zelfredzamer. Er wonen heel wat mensen afgelegen bijvoorbeeld. Zij zijn het gewoon om meerdere dagen zelfredzaam te zijn. De brochure is ook niet nieuw. Al sinds de jaren ’40 wordt dergelijke brochure verspreid in Zweden.

In België werd in het verleden vaak de communicatie over risico’s naar de bevolking in een heel andere toon gezet. Daar was de boodschap vooral dat de overheid over de burger waakte. Dat is men stilaan aan het veranderen. Uiteraard zal de overheid zich blijven voorbereiden en uiteraard staan hun diensten klaar voor wanneer daar nood aan is, maar ook de burger moet heel wat acties ondernemen om zichzelf beter voor te bereiden op verschillende soorten risico’s.

Denk bijvoorbeeld aan zich inschrijven op BE-Alert (www.be-alert.be) om verwittigd te worden in een noodsituatie. Of denk aan een eigen noodplan maken: bv. belangrijke contactgegevens noteren, weten waar je gas, elektriciteit of water kan afsluiten wanneer nodig, etc. Een noodpakket in huis hebben is daar ook een voorbeeld van. In België moeten we met deze basisinformatie beginnen om een risicocultuur in te bouwen. Als we in België nu een brochure zoals in Zweden zouden lanceren, zou men angst, paniek en ongerustheid veroorzaken en gaan mensen verkeerde acties ondernemen zoals hamsteren in de supermarkten. Dat is uiteraard niet de bedoeling. Meer informatie en concrete tips over wat de burger nu al kan doen om zich voor te bereiden op verschillende soorten risico’s kan je hier raadplegen: Wat kan jij doen? - Crisiscentrum

Men moet dus stap voor stap werken aan het risicobewustzijn in ons land. In 2025 gaat het NationaalCrisiscentrum een nieuwe risico-informatiecampagne voeren. Dat zal geen grote nationale campagne zijn,maar eerder een campagne op maat. Men zal veel gerichter werken om de mensen met concrete boodschappen te bereiken.

Uit een eerder onderzoek (Belgen zijn het best voorbereid op stormen en hittegolven - Crisiscentrum) bleek namelijk dat een grootschalige nationale campagne niet werkt en dat we doelgroepgericht moeten werken als men een gedragsverandering willen zien bij de bevolking. Men zal in deze campagne samenwerken met verschillende organisaties en met lokale besturen om te zorgen voor een communicatie op maat. De campagne zal vooral gaan over risico’s in het algemeen en wat je als burger zelf al kan doen.

Hoewel de inspanningen van NCCN, al dan niet in samenwerking met de lokale besturen, waardevol zouden zijn, blijkt dat deze te vaak ontoereikend zijn om de burger voldoende te beschermen tegen de gevolgen van (natuur)rampen. Hierdoor blijft een aanzienlijk deel van de bevolking kwetsbaar en onvoldoende voorbereid. Toch is het cruciaal om de aandacht te richten op bewustwording en zelfredzaamheid bij burgers. Een betere voorlichting over hoe men zich kan voorbereiden op mogelijke rampen kan een significant verschil maken. Het vergroten van de kennis en het stimuleren van proactief handelen bij burgers mag dan ook niet langer een onderbelicht aspect blijven, maar zou juist een integraal onderdeel van het rampenbeleid moeten worden.

Raadpleeg ook het antwoord van het lokale bestuur Hechtel-Eksel.